چه چیزی باعث ایجاد گودال‌های عجیب در وستا شد؟
تحقیقات جدید نشان می‌دهد که سیارک کوچک Vesta ممکن است مانند یک تخم‌مرغ شکسته شده باشد.
کاوشگر Dawn ناسا در سپتامبر 2007 برای مطالعه‌ی سرس و وستا، دو عضو بزرگ کمربند سیارک‌ها، راه اندازی شد. اما رسیدن به آنجا کار سختی نبود.
به گفته‌ی کریستین کلیمچاک، دانشیار دانشکده‌ی علوم و هنرهای کالج فرانکلین بخش زمین‌شناسی، “وقتی به کمربندهای سیارکی فکر می‌کنیم ، احتمالاً هان سولو (شخصیت سینمایی جنگ ستارگان) را در حال مانوردادن سفینه‌ی شاهین هزاره در میان مجموعه‌ای متراکم از سنگ‌های خاکستری نامنظم در فضا مشاهده می‌کنیم. در حالی که اکثر صخره‌ها واقعاً دارای شکل نامنظم و خاکستری هستند، فاصله زیادی با هم دارند و فضاپیمای Dawn ناسا برای رسیدن و اکتشاف به وستا نیازی به مانور در اطراف سیارک‌های دیگر نداشت. ”
سیارک وستا در بین سیارک‌ها بسیار جذاب است زیرا با اندازه‌ای بزرگ و داشتن هسته‌ی آهنی، گوشته و پوسته بی‌شباهت به زمین نیست. به همین دلیل ستاره‌شناسان وستا را یک سیاره‌ی کوچک می‌دانند: تقریباً یک سیاره. کلیمچاک گفت:”وستا نیز در راه تبدیل‌شدن به سیاره‌ای شبیه به زمین بود، اما تشکیل سیاره در اوایل تاریخ منظومه‌ی شمسی در آنجا متوقف شد.” وی در ادامه افزود: “بنابراین، مطالعه‌ی وستا به ما کمک می‌کند تا روزهای اولیه‌ی شکل‌گیری سیارات همسایه و نحوه‌ی شکل‌گیری سیاره‌ی خود را درک کنیم. ”
اما اوضاع برای وستا به اندازه‌ی زمین خوب پیش نرفت. برای اولین بار، این سیارک کوچک به دو سیارک بزرگ دیگر برخورد کرد که باعث ایجاد دهانه‌های برخوردی چنان بزرگی شدند که تقریباً تمام نیمه‌ی جنوبی آن را در بر گرفتند. با مطالعه‌ی دقیق وستا، محققانی مانند کلیمچاک سعی دارند که به تکامل این سیاره‌ی کوچک پی ببرند.
ژوپیتر چنگ، دانشجوی دکترا در گروه جغرافیا و یکی از نویسندگان همراه کلیمچاک در این تحقیق جدید درباره وستا، می‌گوید: “ویژگی سنگ تحت تأثیر شرایط محیطی مانند تنش‌های اطراف و وجود آب است. از آنجا که وستا بسیار کوچکتر از زمین یا حتی ماه است، گرانش ضعیف‌تری دارد و سنگ در نزدیکی سطح آن نسبت به آن‌چه در زمین می‌بینیم تغییر شکل می‌دهد.”
در این تحقیق چنگ و کلیمچاک توجه ویژه‌ای به دو گودال بزرگ که مناطق برخورد را احاطه کرده‌اند، دارند. سیاره‌شناسان مدت‌هاست تصور می‌کردند که گودال‌ها در اثر این ضربه‌ها ایجاد شده‌اند، اما این نظریه هرگز به طور قطعی تایید نشده بود.
چنگ گفت: ” در این تحقیق از روش‌های شمارش دهانه برای کشف سن نسبی نواحی و گودال‌ها استفاده کردیم.” هرچه دهانه‌های منطقه کمتر باشند، جوان‌تر است و بنابراین با مقایسه‌ی تعداد دهانه‌های بین گودال و مناطق، محققان می‌توانند سن نسبی آن‌ها را کشف کنند.
او خاطرنشان کرد: “بنابراین، شمارش تعداد دهانه‌ها با اندازه‌های مختلف در یک منطقه‌ی معین به ما امکان می‌دهد تعیین کنیم که در چه مدت انباشته و در نتیجه، چه زمانی این سطح تشکیل شده است. نتایج ما نشان می‌دهد که مناطق و گودال‌هایی که دارای تعداد مشابهی از دهانه در اندازه‌های مختلف هستند از سن یکسانی برخوردارند. با این حال، عدم قطعیت‌های مربوط به شمارش دهانه‌ها باعث این احتمال می‌شود که گودال‌ها پس از برخورد شکل گرفته باشند.”
اما گودال‌ها دقیقاً چگونه شکل گرفتند؟
چنگ گفت: “فرضیه‌ی اصلی نشان می‌دهد که این گودال‌ها دره‌هایی شامل گسل هستند و دارای یک سراشیبی مشخص در دو طرفند که با هم لغزش بلوک سنگ را مشخص می‌کنند. با این حال، موردی که قبلاً مورد توجه قرار نگرفته بود این است که سنگ ها نیز می‌توانند از هم جدا شده و چنین گودال‌هایی را ایجاد کنند.”
او همچنین افزود : “محاسبات ما هم نشان می‌دهد که گرانش وستا برای ایجاد تنش‌های محیطی مناسب برای لغزش در اعماق کم کافی نیست، در عوض، علم فیزیک نشان می‌دهد که سنگ ها در آنجا ترجیح می‌دهند از هم جدا شوند. بنابراین، تشکیل این گودال‌ها باید شامل بازشدن شکاف‌ها باشد، که با فرضیه‌ی پیشرو در جامعه‌ی علمی سازگار نیست. روی هم رفته، این پروژه جایگزین‌هایی را برای منشاء و تاریخ زمین‌شناسی وستا که قبلاً پیشنهاد شده بود، ارائه می‌دهد، نتایجی که برای درک سایر اجرام سیارکی شبیه زمین در نقاط دیگر منظومه شمسی نیز مهم است. ”
هر اتفاقی که برای وستای کوچک افتاده، کاملاً ناخوشایند بوده است.
